MÜZİK ŞENLİĞİNDE İLK DİNLETİLER

Güzelim türkülerimize beni Ruhi Su’nun unutulmaz sesi,yorumu ulaştırmıştı;kaçınılmaz bir uzantıyla,Comparsita dışındaki Güney Amerika müziğine de,Hıfzı Topuz’un Paris’ten Ruhi Bey’e yolladığı Atahualpa Yupanqui’nin İyiyim,Özgürüm adlı plağıyla kavuştum 1970’lerde.
Plağı gönderirken Hıfzı Topuz’un da belirttiği gibi,Atahualpa Yupanqui,Ruhi Su’nun bizde yaptığını kendi ülkesinde gerçekleştirmiş sıradışı bir sanatçıydı:şarkılarının sözlerini kendisi yazıyor,sonra gitarla söylüyordu.
Aya İrini’de,Horacio Ferrer’in – ne yazık ki anlayamadığım – güzelim şiirlerini kendi sesinden dinlerken,ister istemez bantlarımdaki Yupanqui’yi anımsadım:aynı duyarlılık,aynı kederli,soylu ezgiler.
Gidon Kremer yönetimindeki Kremarata Musica ,Ferrer’in Maria de Buenos Aires adlı yapıtını,yaratılışından 30 yıl sonra,bizler için çalıp yorumladı.
Arte’deki bir belgeselde izlemiştim,Kremer,SSCB’nin gümbür gümbür çöküşünden sonra,doğanın verdiği üstünyeteneğe eklenmiş sağlam eğitimi çok şükür,Viyana’da kendi çabalarıyla oluşturduğu bir kurumda değerlendirebilmiş talihli insanlardan;Piazzola’ya,tangoya vurgunluğuysa gerçek bir tutku.Aslında bu,sanırım,Demokritos’un dile getirdiği ünlü olasılık-gereklilik ikilisinin kaçınılmaz sonucu:Gidon’un yolu ister istemez Astor’a çıkacakmış!
İyi ki de çıkmış;oluşan yapıtlar,yorumlar bana benzeyen insan kardeşleri için gerçek birer şölen.
Başta Ferrer’in şiirleri,Julia Zenko ile Zairo’nun şarkıları,bütün topluluk üyelerini,üstümüze yağdırılan parasal-siyasal pisliklerden arınarak tadabildim o iki saat boyunca.Yürekten teşekkürler!
İkinci dinleti,Ton Koopmann yönetimindeki Amsterdam Barok Orkestra ve Korosu’na ayrılmıştı.
Soprano Heinriette Feith,alto Robin Blaze,tenor Jörg Dürmüller,bas Klaus Mertens eşliğinde orkestra ve koro Heandel’in yapıtlarını yorumladı.
Gerek tek yorumcular,gerek koro,gerek orkestra işlerini adlarına yakışır biçimde ustaca yerini getirdi. Ancak,Aya İrini gibi dinleti yerlerinde,belki eskiden öncelikle sesli yorumlar için tasarlandığından,çembalo gibi narin çalgılar hiç işitilmiyor;biz en önde olmamıza karşın,çembalocunun oynayan başını,bedenini,parmaklarını gördük,ama tek bir notayı yakalayamadık.Neyse.
İstanbul Müzik Şenliği başlayalı 30 yıl olmuş.Dilerim,hepimizin çabasıyla,daha uzun yıllar yaşar.
Yaşım ilerledikçe,30 yıllık Şenlik izleyiciliğinin,elli yıllık müzikseverliğin biriktirdikleriyle,eskiden gözüme çarpmayan şeyleri görür oldum;bu uyanmada yalnız değilim,bütün dünya bana yardımcı.
Geçen gün Erol Manisalı değindi,Suudi Arabistan-Almanya karşılaşmasında,Alman oyuncu – 8-0 yendikleri takıma –gol atınca,haç çıkarmış.
İki yıldır bir çanakla evimize taşıdığımız iki Fransız müzik kanalını izliyorum; dinletilerin çoğu,Aya İrini gibi onarılmış eski kiliselerde,manastırlarda veriliyor:dört bir yan haç kaplı,pencerelerde İsâ-Meryem masallarını canlandıran imgeler;dinsel yanı ağır basan bir yapıtsa,alıcı sık sık bu imgelere,haçlara odaklanıyor.
Piazzola’nın,Ferrer’in öyküsünü yansıtan Tango Operita’sında bile,halk kızı Maria ile Meryem Ananı’nki iç içe.
21.Yüzyıl’a girmişiz,bunca buluş,bunca uygulayım,övünülen bunca gelişme- ama kime bütün bunlar? ayrımsız insanların hepsine mi?yoksa öbürlerini ayaktopuyla,televoleyle uyutan bir avuç çılgına mı?- hâlâ Meryem’in İsâ’ya Tanrı’dan, hem de kulağından gebe kaldığını söylüyor kantatlar,oratoryalar,mesler!
Bu masala,o yapıtları seslendirirken,dinlerken göründüğünüz kadar inanıyorsanız,insan hakkı,özgürlük,halk yönetimi,eşitlik gibi yalanları neden hâlâ sıralıyorsunuz?
Küçükken,Atatürk’çü öğretmenlerimden,okuduğum,öğrendiğim bütün değerlerin insanlığın ortak malı olduğunu dinleyip yürekten inanmıştım:oysa şimdi görüyorum ki,kimi bilgilerini ödünç aldığım varsıl ülkeler,yüzlerce,binlerce yıldır hepimize yalan söylemiş,söylemekteler.
“Olur mu,böyle olur mu,
Bu dünya size kalır mı?

Cumhuriyet, 19.6.2002